W ostatnich latach można zauważyć gwałtowny rozwój działu nauki, jakim jest dietetyka. Liczne badania dotyczące wpływu składników żywności na zdrowie, wygląd, samopoczucie, wyniki sportowe wskazują, że codzienna dieta zdecydowanie determinuje reakcje zdrowotne organizmu. Wzrost naszej świadomości powoduje, że zaczynamy zwracać uwagę na to, co jemy i dbać o lepsze nawyki żywieniowe.

Zależy nam na dobrym wyglądzie i samopoczuciu. Wydajemy spore pieniądze na kosmetyki, ubrania, bo traktujemy nasz zewnętrzny wygląd jako własną wizytówkę, w myśl zasady „jak Cię widzą, tak Cię piszą”. Nieestetyczne wykwity na skórze prowadzą do obniżenia poczucia własnej wartości, wywołują frustrację, gniew z powodu bezradności. Często osoby z problemami skórnymi odbierają siebie, jako gorsze od reszty społeczeństwa. Badania wykazują, że pacjenci obwiniają i wskazują trądzik jako przyczynę niepowodzeń życiowych.

Powszechnie trądzik uznawany jest za schorzenie o łagodnym i samoograniczającym się przebiegu. Dotyka 80-100% osób między 11. a 30 rokiem życia oraz około 50% osób powyżej 25 roku życia. Z tej ostatniej grupy, 80% społeczeństwa ma przebieg łagodny, a 15% – ciężki. Choroba u nich jest kontynuacją z okresu dojrzewania lub pojawia się nagle.

Patogeneza choroby jest złożona:

kolonizacja mikrozaskórników bakteriami beztlenowymi Propionibacterium acnes,
stymulacja miejscowej reakcji zapalnej przez cytokiny IL-1, TNF-α,
czynniki genetyczne,
czynniki środowiskowe: dieta typu fast food, mleko zwłaszcza odtłuszczone, węglowodany o wysokim indeksie glikemicznym, palenie tytoniu, pory roku, miejsce zamieszkania,
zaburzenia hormonalne,
nieprawidłowe rogowacenie okołomieszkowe,
stres oksydacyjny.

Dieta i jej właściwości wspomagające w leczeniu trądziku

Wpływ czynników środowiskowych, a w szczególności diety, na proces chorobowy jest nadal kwestią dyskusyjną. Pierwsze obserwacje nad wpływem diety na trądzik przeprowadzano już w latach 30. XX wieku. Wnioski z różnych badań mówiły o ograniczeniu w diecie węglowodanów oraz produktów wysokosłodzonych. Wyniki kilku badań przeprowadzonych w latach 70. XX wieku poddały w wątpliwość te poglądy i prawie na pół wieku znaczenie diety w leczeniu trądziku straciło na znaczeniu.

Dopiero bardziej współczesne obserwacje z 2002r prowadzone przez Cordaina i wsp., dały dowody na pozytywny wpływ na walkę z trądzikiem produktów o niskim indeksie glikemicznym i diety bezmlecznej. Niestety i to zostało podważone, bo obserwacje były przeprowadzone u dwóch zbliżonych populacji, w których dominuje podobna dieta o niskim indeksie glikemicznym i zbliżone czynniki środowiskowe. Badania Cordaina zyskałyby na znaczeniu, gdyby u części osób z badanego społeczeństwa wolnego od zmian trądzikowych zastosowano dietę bogatą w węglowodany, co przyczyniłoby się do pojawienia wykwitów.

Podsumowując, większość współcześnie prowadzonych badań oceniających wpływ diety na przebieg trądziku opiera się na udowodnionych powiązaniach pomiędzy trądzikiem a hiperandrogenizmem i hiperinsulinemią.

Dieta bogato węglowodanowa

Produkty o wysokim indeksie glikemicznym powodują wzrost produkcji insulinoopornego czynnika IGF1, który zwiększa ilość androgenów, prowadzących do wzmożonego wydzielania łoju.

W badaniach przeprowadzonych przez zespół Smith’a, wykazano u pacjentów po 12 tygodniach stosowania diety o niskim indeksie glikemicznym (ale też o wyższej zawartości wielonienasyconych kwasów tłuszczowych i błonnika) zmniejszenie ilości zmian trądzikowych, polepszenie wrażliwości na insulinę, obniżenie osoczowego poziomu IGF-1 i androgenów we krwi.

Tabelę indeksu glikemicznego można pobrać indeks glikemiczny tabele

Dieta a produkty mleczne

Spożycie produktów mlecznych wiąże się z ekspozycją na hormony, między innymi DHT (dihydrotestosteron), który ma bardzo silne właściwości stymulujące czynność gruczołów łojowych. Ponadto mleko krowie jest bogatym źródłem IGF-1 i IGF-2. Pasteryzacja, UHT, czy homogenizacja mleka nie zmniejsza ilości insulinoopornego czynnika IGF. IGF i androgeny zwiększają produkcję wydzieliny łojowej, co jest zjawiskiem powszechnym w trądziku.

Zespół Adebamowa i wsp. dwukrotnie badał zależność między mlekiem odtłuszczonym a stanem skóry. Wykazali między innymi, iż nasilenie trądziku ma istotny statystycznie związek ze spożywaniem mleka odtłuszczonego w porównaniu z mlekiem pełnotłustym i o obniżonej zawartość tłuszczów. Autorzy uważają, że wynika to z mniejszej zawartości estrogenów i innych hormonów przeciwdziałających rozwojowi trądziku w mleku odtłuszczonym.

Uważa się, że mleko zwiększa tendencję do tworzenia zaskórników przez interakcję ze ścieżką IGF-1, która z kolei stymuluje syntezę androgenów w jajnikach, jak i jądrach oraz hamowanie wątrobowej syntezy globuliny wiążącej hormony płciowe SBHG.

Negatywny wpływ białek serwatkowych, a w szczególności α-laktoalbuminiy na trądzik również został poparty badaniami naukowymi. Białka takie występują w odżywkach w celu budowania masy mięśniowej.

Fermentowane produkty mleczne (jogurt, kefir), ze względu na udział bakterii probiotycznych (Lactobacillus) są polecane w leczeniu trądziku. Potwierdzają to liczne badania naukowe, które tłumaczą, że proces fermentacji mleka prowadzi do 4-krotnego obniżenia stężenia IGF-1 w porównaniu z mlekiem odtłuszczonym. Dodatkowo, produkty te są bogate w laktoferynę, która obniża poziom TAG (trójglicerydów) w skórze, przez co ulega zmniejszeniu synteza łoju. Utrudnia ona także kolonizację bateriom beztlenowym na mikrozaskórnikach.

Dieta a tłuszcze

Kwasy omega-3 i omega -6 znacząco wpływają na stan naszej skóry. Dotychczas nie opublikowano dużych, dobrze kontrolowanych badań na ten temat, jednak głośno się mówi o tym, że odpowiedni stosunek kwasów ω-6 do ω-3 odgrywa istotną role w modulowaniu stanu zapalnego.

Źródłem kwasów ω-6 o charakterze prozapalnym są: olej kukurydziany, olej słonecznikowy, olej z pestek winogron, orzechy arachidowe, orzechy piniowe, itp.

Źródłem kwasów ω-3 o charakterze przeciwzapalnym są: ryby morskie np. makrela, dorsz, orzechy włoskie, nasiona chia, siemię lniane, olej rzepakowy, oliwa z oliwek.

Proporcja między ω-6 do ω-3 powinna wynosić 3:1- 5:1. Typowa dieta krajów wysokorozwiniętych cechuje się niskim stosunkiem tych kwasów.

Niedobór niezbędnych wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WNKT ) może powodować zmniejszoną płynność sebum, a co za tym idzie, przyczyniać się do powstawania zaskórników. Badania naukowe dowodzą, że typowe objawy trądziku (zaskórniki, tłusta skóra, grudki, krosty) udało się zredukować stosując dietę bogatą w ryby i owoce morza.

Ponadto wykazano, że produkty bogate w nasycone kwasy tłuszczowe podnoszą poziom IGF-1, a dieta ubogotłuszczowa oraz z dużą zawartością błonnika pokarmowego obniża ten insulinooporny czynnik.

Dieta a słodycze

Czekolada i orzechy są często wymieniane jako produkty prowokujące lub zaostrzające zmiany trądzikowe, jednak wyniki badań w tym kierunku są niespójne. Najczęściej spożywana jest czekolada przetworzona jako mieszanka z kakao z mlekiem, masłem, cukrem. Można więc przypuszczać, iż z powodu zawartości w tych produktach kofeiny, serotoniny, fenyloalaniny i nasyconych kwasów tłuszczowych, które zwiększają ilość wydzielanej insuliny, dochodzi do zaostrzenia trądziku.

Dieta a witamina A i cynk

Osoby cierpiące na trądzik pospolity mają znacznie niższy poziom tych dwóch substancji we krwi w porównaniu ze zdrowymi.

Cynk jest niezbędnym pierwiastkiem do prawidłowego rozwoju i funkcjonowania ludzkiej skóry. Wykazuje działanie przeciwłojotokowe, bakteriostatyczne względem bakterii beztlenowych Propionibacterium acnes. Stosowany jest jako suplement diety lub jako dodatek do miejscowo używanych antybiotyków (tetracyklin).

Głównym źródłem cennego cynku są: ostrygi, zarodki i otręby pszenne, sezam, pestki arbuza, nasiona maku, wątróbka cielęca, siemię lniane, orzechy.

Witamina A jest witamina rozpuszczalną w tłuszczach, która występuje w 3 aktywnych postaciach:

kwas retinowy, który działa jak typowy hormon steroidowy. Powoduje nasilenie syntezy białek kontrolujących wzrost komórek nabłonkowych i ich różnicowanie (np. budowa skóry). Zostaje przyspieszony obrót komórkowy (np. na skórze).
Retinal, który jest związany z widzeniem.
β-karoten, czyli antyoksydant.

Zmiany skórne, wynikające ze zwolnionego obrotu komórkowego, polega na:

nasilonym i przyspieszonym procesie rogowacenia. Występuje pogrubienie skóry i nadmierna jej suchość.
upośledzenie funkcji śluzówki.

Witamina A jest wykorzystywana w dermatologii do leczenia zmian skórnych, np. trądziku. Izotretionina, pochodna tej witaminy, jest najskuteczniejszym lekiem w ciężkich postaciach trądziku. Należy jednak pamiętać o teratogenności witaminy A, czyli toksyczności. Przyjmowanie jej przez kobiety w ciąży powinno odbywać się ściśle pod okiem lekarza, ponieważ nadmiar prowadzi do wad płodu. Dlatego w okresie ciąży należy unikać preparatów z witaminą A. Leczenie izotretioniną jest w tym okresie całkowicie zabronione.

Podsumowująca tabela: produkty spożywcze wpływające na stan skóry trądzikowej

Źródło:

Dawidziak J., Balcerewicz M., „Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego. Część II Kwasy tłuszczowe, indeks glikemiczny, przetwory mleczne”. Farmacja współczesna, 2016; 9: 67-72.
Kamm A., Barańska- Rybak W., „Wpływ żywienia jako czynnika środowiskowego na poprawę kondycji skóry wśród dorosłych kobiet z trądzikiem pospolitym”. Żywienie a środowisko, pod red. M. Podgórskiej, Wyd. Wyższej Szkoły Zarządzania, Gdańsk, 2016.
Wianecka A., „Dieta i suplementy dieta a stan skóry”, praca licencjacka, Poznań 2016.
Plack W., „Dieta w chorobach skóry”. Wyd. Czelej, Lublin, 2015.
Appleton A., Vanbergen O., „Metabolizm i żywienie”. Wyd. Urban&Partner, Elsevier, 2015.