Nikiel jest bardzo pospolitym, tanim, odpornym na korozję i dość trwałym metalem obecnym w wielu przedmiotach codziennego użytku. Zaliczany jest do metali ciężkich, który bardzo często pojawia się w tkankach roślinnych( 4 razy częściej ), rzadziej w zwierzęcych.

EPIDEMIOLOGIA I OBJAWY ALERGII (NADWRAŻLIWOŚCI) NA NIKIEL

Nikiel jest jednym z najczęstszych sensybilizatorów na całym świecie. Po uczuleniu- uczulenie utrzymuje się na całe życie. Nie da się wyleczyć z alergii na nikiel, ale można jej objawy mocno ograniczyć poprzez prowadzenie odpowiedniego stylu życia i diety.

Około 10-13% populacji jest wrażliwa na nikiel zależnie od kraju (alergia ta występuje częściej u kobiet niż u mężczyzn). Kobiety są bardziej narażone na ekspozycję tego pierwiastka przez kontakt z rzeczami stosowanymi na co dzień, a mężczyźni- na skutek wykonywanie niektórych zawodów. Ponadto, wahania hormonalne wynikające z cyklu menstruacyjnego mogą powodować obniżenie lub nasilenie ekspozycji na alergen u płci żeńskiej. Dodatkowo kobiety palące tytoń są bardziej narażone niż niepalące oraz osoby obciążone AZS.

OBJAWY

Objawy są różne. U niektórych alergia kontaktowa/ skórna rozwija się wręcz natychmiast po kontakcie z alergenem, a u niektórych dopiero po wielu latach ekspozycji na nikiel. Silny świąd skóry, rumień, wypryski, zapalenie naczyń, pęknięcia skóry, pokrzywka to jedne z najczęstszych objawów nadwrażliwości na nikiel.

METODY DIAGNOSTYCZNE ALERGII NA NIKIEL

Najczęściej stosowane są naskórkowe testy płatkowe.

WYSTĘPOWANIE NIKLU

Problematyczny nikiel może występować w rzeczach codziennego użytku tj. garnki, sztućce, kosmetyki, ubrania z metalowymi elementami, zegarki, tania biżuteria, farby do włosów, farby zwykłe, opakowania żywności (puszki), jedzenie bogate w Ni, a także picie wody wodociągowej, wdychanie powietrza zanieczyszczonego niklem lub palenie tytoniu.

Woda wodociągowa może być zanieczyszczona nawet w naszych domach przez gotowanie potraw w metalowych naczyniach (szczególnie kwaśnych potraw) lub nawet w uszkodzonych emaliowanych. Dlatego zaleca się spuszczenie ok 1 litra wody z kranu, żeby pozbyć się nadmiaru metali osadzonych na ściankach rur.

Osoby uczulone na nikiel zanim zdecydują się na stosowanie diety o niskiej zawartości tego pierwiastka powinny w pierwszej kolejności rozważyć usunięcie przedmiotów codziennego użytku bogatych w nikiel.

Badania wykazują, że ten zabieg w dużym stopniu pomaga zahamować rozwój nieprzyjemnych objawów skórnych. Jednak, jeśli poprawa jest niewystarczająca należy prowadzić dietę o jak najmniejszej zawartości niklu, ale nie stosować jej dłużej niż przez 4-6 tygodni, ze względu na niedobory  pokarmowe.

DIETA O NISKIEJ ZAWARTOŚCI NIKLU

Przeciętna dobowa dawka spożywanego niklu wynosi ok 300-600mcg. Tylko 1-10% Ni zawartego w diecie ulega wchłanianiu po spożyciu. W naszym organizmie, największe stężenie tego pierwiastka można znaleźć w płucach, wątrobie, nerkach, jelitach.

Nikiel występuje bardzo szeroko w przyrodzie (patrz tekst wyżej) i jest niezbędny dla nas do życia. Fizjologiczna rola tego metalu śladowego polega np. na aktywacji niektórych enzymów, zwiększeniu aktywności hormonalnej, udział w metabolizmie lipidów. Jest nam potrzebny i nie da się go całkowicie usunąć z diety. W przypadku nadwrażliwości na nikiel, staranny dobór żywności o stosunkowo niskim stężeniu tego pierwiastka może spowodować zmniejszenie jego całkowitego spożycia, a tym samym zminimalizować ryzyko endogennej aktywacji komórek odpowiedzialnych za pojawienie się niklowego zapalenia skóry.

Jednak, ułożenie takiej diety nie jest w cale łatwym zadaniem. Przeglądając publikacje na dany temat już na początku poszukiwań spotykamy się z różnymi informacjami, co do zawartości Ni w danym produkcie. Dlaczego tak się dzieje?  Należy pamiętać, że:

• zawartość niklu w tych samych produktach spożywczych różni się w zależności od miejsca uprawy, a nawet w różnych partiach tej samej żywności.
• pory roku mogą wpływać na stężenie Ni w pożywieniu. Rośliny zawierają więcej Ni wiosną i jesienią, a mało w środku lata.
• różne części tej samej rośliny mogą zawierać odmienne ilości Ni.

Czy zatem warto stosować w.w. dietę? Oczywiście, że tak, chociaż gwarancji nie ma, że każdemu pacjentowi przyniesie poprawę w leczeniu.

Podczas opracowywania diety o niskiej zawartości niklu należy wziąć pod uwagę następujące rzeczy: 

1. unikać wszystkich produktów bogatych w Ni: kakao, czekolada, soja, płatki owsiane, orzechy, migdały, świeże i suszone rośliny strączkowe,
2. unikać żywności puszkowanej: warzyw, owoców, ryb, mięsa, pasztetów,
3. unikać suplementów i napojów witaminowych zawierających Ni,
4. stosować naczynia, garnki sprzyjające osobom uczulonym na Ni (patrz wyżej),
5. zaproponować warzywa i owoce z upraw ekologicznych,
6. pamiętać, żeby kontrolować u pacjenta odpowiedni poziom żelaza we krwi (anemia potęguje wchłanianie Ni),
7. sprawdzić, czy pacjent nie cierpi na nietolerancję na gluten (często występuje u osób z alergią na Ni),
8. zadbać, żeby w diecie nie zabrakło substancji utrudniających absorpcję Ni z pożywienia ( kwas askorbinowy, taniny, mleko),
9. zastosować się do produktów o niskiej zawartości Ni (patrz tabele poniżej).
10. pamiętać, że wszystkie nawet dozwolone produkty, mogą być zanieczyszczone niklem (zależne od gleby, wody, powietrza), a nie każdy produkt zabroniony spowoduje objawy alergii. Dieta w nadwrażliwości na nikiel jest sprawą bardzo indywidualną i konieczne jest założenie dzienniczka żywieniowego przez pacjenta w celu notowania samopoczucia po spożyciu danych produktów.

Muszę wspomnieć jeszcze o korzyściach płynących z zakupu warzyw i owoców z upraw ekologicznych.

Obszerna praca  „Assessing Commercial Organic and Conventionally Grown Vegetables by Monitoring Selected Heavy Metals Found in Them” Ch. K. Dotse, poświęcona monitorowaniu i porównaniu zawartości metali ciężkich w warzywach z upraw ekologicznych  i konwencjonalnych podaje znaczące różnice w zawartości danych pierwiastków. W przypadku niklu, pod lupę wzięto paprykę, pomidora, ogórka, szpinak, kapustę, sałatę, zielony groszek, jabłka. Tylko w przypadku sałaty nie wykazano większych różnic. Natomiast w pozostałych produktach z upraw ekologicznych ilość Ni była zaskakująco niższa, co może cieszyć osoby cierpiące na alergię na nikiel.

Praca Domagały- Świątkiewicz i Gąstoła również wykazała znacznie niżą zawartość Ni w ekologicznych sokach z marchwi.

Całkowita eliminacja niklu z diety jest niemożliwa. Jednak wdrożona selekcja pokarmów ze stosunkową niską zawartością Ni może spowodować istotną redukcję dobowej dawki niklu w diecie.  Problem nadwrażliwości na nikiel jest sprawą bardzo indywidualną. Pacjent musi być świadomy, że nie ma uniwersalnej listy produktów o niskiej zawartości Ni, która zagwarantuje zdrowie. Trzeba testować, bacznie się obserwować i wykluczać produkty, które potęgują objawy.

Literatura:

1. Wojciechowska M. i in., „Nadwrażliwość na nikiel”.
2. Buczyło K., „Nie tylko alergeny: nikiel”.
3. Kot A. i in., ” Ocena zawartości chromu i niklu w wybranych produktach zbożowych”, Bromat. Chem. Toksykol. XLIV, 2011
4. A.F. Fost, „List of Nickel Free Food”, Allergy  Consultantsm P.A.
5. Rizzi A, wsp. „Irritable Bowel Syndrome and nickel allergy: What is the role of the low nickel diet?”
6. Ashimav D Sharma ” Low nickel diet in Dermatology”
7. Bergman D., Goldenberg A., ” Low nickel diet: a patient- centered review”
8. Ch. K. Dotse,”Assessing Commercial Organic and Conventionally Grown Vegetables by Monitoring Selected Heavy Metals Found in Them”
9. Domagała- Świątkiewicz, Gąstoła ” Comperative study on mineral content of organic and content carrot, celery and red beet juice”
10. Materiały ze strony Polskiego Towarzystwa Skór Atopowych.